استاد دانشکده حقوق و علو م سیاسی دانشگاه تهران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران
چکیده
مدت حمایت از حقوق اقتصادی مؤلف یکی از موضوعات مهمی است که امروزه در حقوق مالکیت ادبی و هنری مطرح و محل بحث است. در گذشته برخی از صاحبنظران این حقوق را دائمی دانسته و آن را از مقوله مالکیت به شمار آوردهاند؛ ولی امروزه این نظر متروک است و در همه کشورها و پیمانها و اسناد بینالمللی حقوق اقتصادی پدیدآورندگان آثار ادبی و هنری موقت تلقی شده، هر چند که در مدت حمایت اختلاف است. امروزه اغلب کشورها مدت حمایت را اصولاً تا 50 سال از تاریخ فوت پدیدآورنده تعیین کردهاند. کنوانسیون برن که مهمترین پیمان بینالمللی راجع به مالکیت ادبی و هنری است همین مدت را به عنوان حداقل لازم الرعایه برای کشورهای عضو پذیرفته و موافقتنامه تریپس که از پیمانهای لازمالاجرای سازمان تجارت جهانی است از آن تبعیت کرده است؛ لیکن در کشورهای عضو اتحادیهی اروپا مدت حمایت 70 سال ودر شماری از کشورها این مدت کمتر یا بیشتر است. البته مدت مزبور قاعده عمومی حمایت است ولی در مواردی، نظر به پارهای دلایل و ملاحظات، ممکن است مدت بیشتر یا کمتری مقرر شده باشد، چنانکه در آثار سینمایی مبدأ محاسبه مدت تاریخ عرضه عمومی یا انتشار یا خلق اثر است و بدینسان مدت حمایت کمتر خواهد بود.
در حقوق ایران، تا سال 1389، مدت حمایت اصولاً تا سی سال از تاریخ مرگ مؤلف بود که با حقوق تطبیقی و پیمانهای بینالمللی سازگاری نداشت؛ لیکن در این سال ماده 12 قانون حمایت حقوق مؤلف و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 و تبصره آن اصلاح گردید و به موجب قانون اصلاحی مدت حمایت به 50 سال از تاریخ مرگ پدیدآورنده افزایش یافت و در مورد آثار مشترک مقرر گردید که مدت حمایت تا 50 سال از تاریخ مرگ آخرین نفر از پدیدآورندگان است.
اما موارد دیگری که در آنها مدت حمایت مطرح شده ولی مبدأ محاسبه مدت تفاوت دارد مانند آثار سینمایی و عکاسی، اثار متعلق به شخص حقوقی و نرم افزارهای رایانهای مدت سی سال باقی ماند که قابل ایراد است. به نظر میرسد که این ناهماهنگی در مدت حمایت ناشی از فقدان جامعنگری و عدم احاطه قانونگذار ایران به قوانین ایران بوده است.
در لایحه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط که به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده و امید است در اینده نزدیک به تصویب مجلس برسد اغلب اشکالات و نقایص قوانین موضوعه کنونی رفع شده و به ویژه در زمینه مدت حمایت از حقوق اقتصادی همهجا 50 سال تعیین گردیده است جز در مورد آثار عکاسی که مدت حمایت به 25 سال کاهش یافته که قابل انتقاد می نماید.
صفایی, سید حسین. (1397). مدت حمایت از حقوق اقتصادی مؤلف در قوانین موضوعه و لایحه حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط. پژوهشهای تطبیقی حقوق مالکیت فکری, 1(1), -.
MLA
سید حسین صفایی. "مدت حمایت از حقوق اقتصادی مؤلف در قوانین موضوعه و لایحه حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط". پژوهشهای تطبیقی حقوق مالکیت فکری, 1, 1, 1397, -.
HARVARD
صفایی, سید حسین. (1397). 'مدت حمایت از حقوق اقتصادی مؤلف در قوانین موضوعه و لایحه حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط', پژوهشهای تطبیقی حقوق مالکیت فکری, 1(1), pp. -.
VANCOUVER
صفایی, سید حسین. مدت حمایت از حقوق اقتصادی مؤلف در قوانین موضوعه و لایحه حمایت از مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط. پژوهشهای تطبیقی حقوق مالکیت فکری, 1397; 1(1): -.